სპილოები მსხვილი ბალახოვანი ძუძუმწოვრებია, რომლებიც წარმოადგენენ პრობოსკის რიგს. დღეისათვის გადარჩა სპილოების მხოლოდ ორი სახეობა - აფრიკული და ინდური, ორივეს კონსერვაციის სტატუსი აქვს.
ოდესღაც პრობოსკის დიდი რაზმი დღეს წარმოდგენილია ერთი ოჯახით - სპილოებით, რომელშიც ორი გვარი დარჩა - აფრიკული სპილოები (ლოქსოდონტა) და ინდოელი სპილოები (ელეფა), დანარჩენი ოჯახი ადამიანებმა გაანადგურეს ან ბუნებრივი მიზეზების გამო გარდაიცვალა.
სპილოების ჯგუფში ასევე შედის გიგანტური სპილოები, რომლებიც დაახლოებით 10 ათასი წლის წინ ცხოვრობდნენ - მამონტები. მამონტები დაფარული იყო სქელი მატყლით და დიდი ზომის იყვნენ - 5,5 მეტრამდე სიმაღლე და წონა 10 ტონაზე მეტი.
აფრიკული სპილო
აფრიკული სპილოების გვარს ორი სახეობა აქვს - ბუჩქის სპილო (Loxodonta africana) და ტყის სპილო (Loxodonta cyclotis), რომლებიც ადრე ერთ ბიოლოგიურ სახეობად ითვლებოდა.
როგორც სახელებიდან გასაგებია, ბუჩქის სპილო ამჯობინებს სტეპურ და ნახევრად სტეპურ ტერიტორიებს, რომლებსაც აფრიკაში სავანები ეწოდება, ტყის სპილო ცხოვრობს კონტინენტის ეკვატორული სარტყლის ტროპიკულ ტყეებში.
სხვადასხვა შეფასებით, სავანასა და ტყის სპილოების საერთო რაოდენობა 400-დან 660 ათასამდე ადამიანია. 1970 წლიდან, როდესაც პირველად შესაძლებელი იყო მოსახლეობის რაოდენობის შეფასება, აფრიკული სპილოების რიცხვი შუაზე შემცირდა.
ტყის სპილო, როგორც სახეობა, შედარებით ცოტა ხნის წინ გამოჩნდა - 1900 წელს გერმანელმა ზოოლოგმა პოლ მაჩმა შემოგვთავაზა აფრიკული სპილო ორ სახეობად დაყო. მოგვიანებით დნმ ტესტებმა დაადასტურა მისი წინადადება.
აფრიკული სპილო შეტანილია საერთაშორისო წითელ წიგნში. ბუნების დაცვის კავშირმა (IUCN) მას მიანიჭა დაცვის სტატუსი VU, ანუ ის დაუცველ მდგომარეობაშია.
ინდური სპილო
ინდური სპილოების გვარი წარმოდგენილია ერთი სახეობით - აზიური, ან ინდური სპილოთი (Elephas maximus), რომელიც მოიცავს ოთხ ქვესახეობას: ინდური სპილო, სუმატრანული სპილო, ბორნეის სპილო, შრი-ლანკას სპილო. ბოლო სამი ქვესახეობა იზოლირდა ამავე სახელწოდების კუნძულებზე ცხოვრების შედეგად.
მე -19 საუკუნემდე ინდოეთის სპილო გავრცელებული იყო მთელ ინდოეთის ნახევარკუნძულზე, რის შემდეგაც მოსახლეობამ სწრაფი კლება დაიწყო. თუ 1900 წელს 200 ათასზე მეტი ადამიანი იყო, მაშინ 2004 წლისთვის ისინი 35 – დან 50 ათასამდე იყვნენ.
ამჟამად, ინდური სპილოს ჰაბიტატი მცირე ტერიტორიებზეა გაყოფილი. ბუნებაში სპილო გვხვდება ინდოეთში, ტაილანდში, ვიეტნამში, კამბოჯაში, სამხრეთ-დასავლეთ ჩინეთში, ინდონეზიის კუნძულებსა და აზიის სხვა ქვეყნებში.
აფრიკელი ბიძაშვილის მსგავსად, ინდური სპილოც საერთაშორისო დაცვის ქვეშ იმყოფება, მაგრამ მას დიდი საფრთხე ემუქრება. IUCN– მა მას მიანიჭა კონსერვაციის სტატუსი EN, ანუ კლასიფიცირდება როგორც გადაშენების პირას მყოფი სახეობები.
